Тем те куртăм пурнăçра
Шăхаль ялĕнче пурăнакан Евгения Федоровна Федоровăна /Голубевăна\ шăпа вăрăм ĕмĕр пилленĕ, мартăн 16-мĕшĕнче 95 çул тултарать вăл.
«Ĕç ветеранĕ», «Тыл ĕçченĕ» ятсене тивĕçнĕ Евгень аппан пурнăçĕ çăмăл пулман. Аслă Отечественнăй вăрçă пуçлансан 16 çулта кăна пулнă вăл. Вут-çулăмлă çулсем вăхăтĕнче ыттисем пекех тар тăкнă. Малтанах Шупашкарта чукун çул тунă çĕрте вăй хунă, унтан Владимир облаçĕнче торф кăларнă. Шăннă та пулĕ, выçăллă-тутăллă та çÿренĕ, анчах ÿпкелешмен, Çĕнтерĕве çывхартассишĕн шăла çыртса чăтнă. Вăрçă хыççăн килне таврăннă, мĕн тивĕçлĕ канăва тухиччен тăван колхозра тăрăшнă — тырă вырнă, нумай çул хăмла çитĕнтернĕ çĕрте, колхоз пахчинче тÿрĕ кăмăлпа ĕçленĕ, нимĕнле ĕçе те тиркесе тăман. Вăхăт никама та шеллемест. Çулсем иртнĕçемĕн сывлăхĕ хавшанă ĕнтĕ Евгень аппан. Хăйĕн çемйи пулманран ват çын кÿршĕсем патĕнче хÿтлĕх тупнă. Светлана Алексеевнăпа Николай Владимирович Черновсем тăван амăшне пăхнă пек пăхаççĕ ăна.
Аслă Çĕнтерĕве 75 çул çитсе пынă ятпа иртнĕ кунсенче Шăхаль ял тăрăхĕн пуçлăхĕ А.Горбунов Евгень аппана юбилейлă медальпе чысларĕ. Çав тери пысăк парне пулчĕ вăл вăрçă нушине тÿснĕ хĕрарăмшăн. Асаплă çулсене аса илсе пулĕ чылайччен шухăша кайса, кăкăрĕ çине çакнă медале аллипе тытса ларчĕ вăл. «95 çул тултаратăп ĕнтĕ. Темĕн те куртăм пурнăçра, анчах вăрçăран хăрушши нимĕн те çук», — терĕ вăл куççульне шăлса. 95 çул — сумлă юбилей. Евгения Федоровнăна ăшшăн саламлатпăр, çирĕп сывлăх, канлĕ ватлăх сунатпăр.
Иртнине асра тытмасăр пуласлăх çук
«Иртнине асра тытмасăр пуласлăх çук», — теççĕ. Энĕшпуç ял тăрăхĕнче çак каларăша тĕпе хурса чылай ĕçсем тăваççĕ. Акă çак кунсенче кунта Аслă Отечественнăй вăрçă участникĕсемпе ветеранĕсене халалласа астăвăм хăмисем уçассипе иккĕмĕш хут акци ирттерчĕç. Унччен маларах энĕшпуçсем çакăн пек акцине февраль уйăхĕнче ирттернĕ, ун чухне 19 астăвăм хăми уçнă.
Мероприятине Энĕшпуçĕнчи вут-çулăмпа кĕрешекенсен Канашĕн членĕсем тата унăн председателĕ В.Нягин /вăлах акцине йĕркелекенĕ\, РФ МЧС-ĕн ветеранĕсен Чăваш Республикинчи Канашĕн представителĕсем, райадминистрацин вĕрентÿпе çамрăксен политикин управленийĕн начальникĕ Н.Иванова, Энĕшпуç ял тăрăхĕн пуçлăхĕ А.Петров, Энĕшпуç шкулĕн директорĕ А.Яковлев тата кунти коллектив, шкулти çамрăк армеецсем, çамрăк пушарниксен дружинин членĕсем, вăрçă участникĕсемпе ветеранĕсен тăванĕсем, ял халăхĕ хутшăнчĕç. Чи малтанах вĕсем шкул умĕнче пухăнчĕç. Аслă Отечественнăй вăрçăн хăрушă çулĕсем вăхăтĕнче тăван халăхăмăр тÿснĕ йывăрлăхсене, çапăçу хирĕсенче пуçĕсене хунă паттăрсене, вăрçă хыççăн Тăван çĕршыва çĕнĕрен ура çине тăратассипе ырми-канми ĕçленĕ ентешĕмĕрсене аса илчĕç, вĕсене асăнса шăплăх минучĕ ирттерчĕç. Ялти активистсем ветерансен юхăмне аталантарас, çамрăксене патриотизмла воспитани парас ĕçсемшĕн грамотăсемпе тав çырăвĕсене тивĕçрĕç, шкулта вăй хуракан хĕрарăмсем Мартăн 8-мĕшĕ ячĕпе парнесем илчĕç. Пухăннисем СССР халăх вĕрентекенĕ, вăрçă участникĕ Б.Макшанцев тата РСФСР тава тивĕçлĕ вĕрентекенĕ А.Макшанцева ячĕсемпе уçнă астăвăм хăми умне чĕрĕ чечексем хучĕç. Митинг хыççăн пухăннисем çула тухрĕç, Аслă Отечественнăй вăрçă участникĕсемпе ветеранĕсене халалласа торжествăлла лару-тăрура астăвăм хăмисем уçрĕç. Хисеплĕ делегацине астăвăм хăми уçма палăртнă кашни кил умĕнче унта пурăннă мухтавлă ентешĕмĕрсен тăванĕсем кĕтсе илчĕç.
Асаилÿсем, тав сăмахĕсем сахал мар пулчĕç çав кун, тепĕр 24 астăвăм хăми уçрĕç ун чухне.
Тăван ене манмастăп
/Аслă Отечественнăй вăрçă участникĕн кун-çулĕпе В.Цыфаркин таврапĕлÿçĕ паллаштарать/.
/Вĕçĕ. Пуçламăшĕ 16-мĕш номерте/.
Сывлăхне пĕлес тесе, Çĕнтерÿ пулнăранпа 75 çул çитессипе саламлас тĕллевпех Анатолий Ивановича чăрмантарас терĕм. Вăл телефонне тÿрех тытрĕ. «Чупайсем хĕрÿллĕ салам пĕлтереççĕ!» - тесен, вăл хĕпĕртесе кайнине сассинченех чухларăм.
— Эпĕ халĕ хваттертен ытлах тухса çÿреместĕп — куç йăвашланчĕ, начар куратăп. 5-мĕш гимназипе çыхăнăва татман, вĕсем ман кун-çулпа интересленсех тăраççĕ. Чупайсем Алексей Тимофеев /«Мехзавод» инвесторĕ\ кĕркелесе тухать, вăл кунтах, аякрах мар, пĕр поселокра пурăнать. Çамрăкскер çул çÿреме пултарать, тăван тăрăхра час-часах пулать, çавăнпа Чупай хыпарĕсене ун урлă пĕлсе тăратăп. Тав ăна мана, ват çынна, манманшăн.
Эпĕ кăçал март уйăхĕн 2-мĕшĕнче 98 çул тултартăм. Тăван ялтан аякра пулин те Чупайсене манмастăп. Хам шкулта вĕреннине, малтан уйрăм çынсен çурчĕсенче пуçламăш, 1931 çулта ял пуçĕнче шкул çурчĕсене хăпартса лартсан, çичĕ çуллăх пĕлÿ илнине хальхи пекех астăватăп. Çиччĕмĕшсем икĕ класчĕ, пĕринче паттисем вĕренетчĕç, тепринче — эпир, чупайсем. 1920-1922 çулсенче çуралнисемччĕ.
Хамăн вăрăм ĕмĕрĕмре ăçта кăна пулман эпĕ. Ăçта пулсан та ял урамĕсемпе чупса çÿренине, пĕрле ÿссе çитĕннĕ тантăшăмсене куç умне кăлараттăм. Юлташ-тантăшсем çак тĕнчере çук ĕнтĕ, пирĕн ăру çине ытла та капашсăр йывăрлăх тухса тăчĕ вĕт. Çитĕнсе те çитеймерĕмĕр — вăрçă пуçланчĕ. Тантăшăмсем пурте тенĕ пекех урнă тăшманпа çапăçма тухса кайрĕç, шел, чылайăшĕ тăван яла çаврăнса çитеймерĕ. Таврăннисем фронтра «туяннă» чир-чĕре пула вăхăтсăр çĕре кĕчĕç. Тен, çавăнпа пуль, ачалăхри кунăмсем пĕртте асăмран тухмаççĕ...
Вăрçă пуçлансан эпĕ те салтак тумĕ тăхăннă, артиллерист пулса çапăçнă. Вăрçă пĕтсен те çартах юлтăм. Чылай вăхăт Бакура хĕсметре тăтăм, Мускав облаçĕнчи Теперка ялĕ çывăхĕнче тÿпене сыхлакан ракетчиксен йышĕнче тăтăм, унтанах канăва тухрăм. Тăван тăрăхра, хамăн ĕçĕме кура, сайра-хутра пĕрре кăна пулайнă. Тăван кил-çурт пулнă вырăнта йăмăкăм Валентина Ивановна мăшăрĕпе Георгий Васильевичпа кирпĕч çурт хăпартса лартнă, хальхи вăхăтра ăна вĕсен хĕрĕ Ирина пăхса тăрать. Вăл та мана чупайсенчен пĕрмаях хĕрÿллĕ салам пĕлтерет.
Анатолий Иванович калаçăвĕнчен тĕлĕнсе кăна тăратăп. Астăвăмĕ те çирĕп, сасси те янăравлă. Нумай çул çар хĕсметĕнче тăрса полковник ятне тивĕçнĕ вăл, фронтри паттăрлăхшăн илнĕ Хĕрлĕ Çăлтăр орденĕпе «Сталинграда хÿтĕленĕшĕн» медальсем çумне тепĕр икĕ Хĕрлĕ Çăлтăр орденĕ, Тăван çĕршывăн Аслă вăрçин 1-мĕш степень орденĕ тата ытти наградăсем хушăннă ун. Çар хĕсмечĕ çирĕп кăмăллă пулма, сывă пурнăç йĕркине пăхăнма хистенĕ. Çавăнпа ĕнтĕ яланах обществăлла ĕçсене хастар хутшăннă. Çынпа тĕл пулса калаçма ухутаскер, хăй патне шăнкăравлаканпа, хăй патне пырас текенпе яланах кăмăллă пуплет. Мана вăл питех пĕлмест пулин те, пурпĕрех калаçма хавас пулчĕ.
«Вут-çулăмлă çулсен ахрăмĕ» проект ЧР Цифра аталанăвĕпе информаци политикин тата массăллă коммуникацисен министерствин гранчĕпе пурнăçланать. Кăларăма проект авторĕ И.ДАНИЛОВА хатĕрленĕ.
